Jeśli spojrzymy na karierę profesjonalistów, to bez względu na rodzaj dyscypliny wiążą się z nią: sukcesy, porażki, umiejętne ocenianie priorytetów (zarówno sportowych jak i życiowych). Bardzo fajnie ogląda się dekorowanie zawodników, ale rzadko kiedy jednocześnie analizuje się koszty (fizyczne, psychiczne i oczywiście finansowe). Wydaje się, że sukcesy odnosi się bardzo łatwo, ale czy to samo można powiedzieć o porażkach
Tak jak i w innych dziedzinach życia, wszystko oczywiście zależy od tego, z jakim typem osobowości mamy do czynienia. Osoby z określonymi predyspozycjami będą łatwej odnosić sukcesy albo łatwiej znosić porażki. I właśnie, mówiąc w bardzo dużym skrócie, czymś takim zajmuje się psychologia sportu.
Już w latach dwudziestych i trzydziestych przed drugą wojną światową, zarówno w Niemczech jak i w ówczesnej Rosji, zaczęto interesować się powiązaniem psychiki i sprawności fizycznej. W późniejszych latach podczas zimnej wojny, obszar sportu oraz psychologii został bardziej zawłaszczony przez potrzeby polityczne i militarne Związku Radzieckiego oraz innych wschodnioeuropejskich państw. W szczególności ZSRR konkurował w tej dziedzinie z USA.
Jeżeli natomiast chodzi o same Stany Zjednoczone to za ojca psychologii sportu tamże uznaje się Colemana Griffith’a, który w połowie lat dwudziestych zainteresował się i przeprowadzał badania nad lokalną drużyną koszykówki oraz piłki nożnej. Początkowo interesowało go tylko to, jaki mają czas reakcji, jakie napięcie mięśni i spoczynek oraz samoświadomość zawodników. Z czasem zakres badań rozszerzył się i dotyczył uprawiania sportu, w którym wiele czynników wpływa na końcowy efekt, a powiązanie umiejętności fizycznych wraz z tymi psychicznymi, są często kluczowe ponad samą kondycję. Jakkolwiek Griffith później zawodowo zajmował się już czymś nieco innym, jednak swoimi badaniami dał podłoże do wyodrębnienia się psychologii sportu jako dziedziny.
W latach 60-tych powstało pierwsze międzynarodowe stowarzyszenie ISSP (Interantional Society of Sport Psychology), kilka lat później powstała federacja europejska. W Stanach Zjednoczonych psychologia sportu mocno się rozwinęła i wyspecjalizowała, co ostatecznie zaowocowało istniejącą do dziś i najbardziej znaczącą organizacją skupiającą i zajmującą się tym tematem czyli AASP (Association for Applied Sport Psychology). Nie jest to oczywiście jedyna znacząca organizacja obecnie, natomiast na pewno nadal bardzo znacząca. Badania i działania związane z psychologią sportu obejmują wiele różnych aspektów. Mają one nie tylko na celu edukowanie innych i popularyzowanie tej dziedziny. Obszar jej badań jest obecnie bardzo duży i obejmuje m.in. całe spektrum elementów wpływających na osiągnięcie celu (chodzi oczywiście o składowe konstrukcji psychicznej czy osobowości zawodnika, umiejętność radzenia sobie w różnych okolicznościach, a także oczywiście budowanie fizycznych wydolności). Zajmuje się także psychologią sportu u młodzieży oraz wreszcie coachingiem w kontekście sportu.
Jeżeli sięgniemy po literaturę pokazującą, jak w praktyce za granicą działa psychologia sportu, to czeka nas bardzo ciekawa przygoda. Po części oczywiście wiąże się to z tym, że tam częściej można spotkać się z kreowaniem kariery sportowej jako kariery zawodowej, nawet przy średnich lub prawie najlepszych (a nie najlepszych) wynikach. W związku z tym zdarza się, że w pomoc psychologa sportu inwestuje się tak samo jak w dobrego trenera, dietetyka, klub sportowy itd. Wielu sportowców wchodzących do gry, jak i na przykład próbujących do niej wrócić, ma świadomość, że różne elementy psychologiczne w połączeniu z treningiem, mają olbrzymie znaczenie dla osiągnięcia sukcesu. Co więcej, stają się one nie tylko przydatnymi narzędziami, gdy chodzi o wsparcie zawodnika w osiągnięciu określonej pozycji w rankingu. Są także bardzo przydatne w przypadku pomocy powrotu do sprawności po wypadkach lub kontuzjach, oczywiście w połączeniu z rehabilitacją.
W Polsce psychologia sportu staje się coraz bardziej popularną dziedziną. Cały czas toruje sobie drogę do większej popularności i zrozumienia dla trenerów i zawodników, jak wielką siłę w sobie niesie. Z jednej strony zajmuje się tzw. treningiem mentalnym, ale także powstają badania, jak i narzędzia do ich tworzenia i przeprowadzania w zakresie akademii wychowania fizycznego, ale także szkół czy wydziałów psychologii. Jeszcze dużo czasu będzie na pewno musiało upłynąć, aż stanie się ona stałym elementem praktyki zawodniczej. Patrząc jednak po zawodnikach z różnych dziedzin, chociażby z popularnych u nas skoków narciarskich, można odnieść wrażenie, że coraz więcej osób widzi powiązanie między umiejętnością autorefleksji, samoobserwacji oraz pomagania sobie ćwiczeniami mentalnymi, a końcowym sukcesem opartym na posiadanych fizycznych umiejętnościach.
Bibliografia:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Sport_psychology
- http://sportsandthemind.com/the-history-of-sport-psychology/
- https://appliedsportpsych.org/blog/
- „Psychologia sportu” red. naukowa Brian Hemmings, Tim Holder wyd. PWN 2016
- „Trening mentalny” M. Behnke, K. Chlebosz, M. Kaczmarek wyd. Inne spacery 2017